Rok Moniuszkowski w TMMM

„Szanowni Państwo,
Jako potomkini-senior, w linii męskiej, naszego kompozytora Stanisława Moniuszki, nie mogąc być obecną na dzisiejszej uroczystości (ponieważ mieszkam za granicą), pragnę droga pisemną (i z pomocą mojej Siostrzenicy, Adrianny Janowskiej Moniuszko, która ten list odczyta), wyrazić zadowolenie, pozdrowić i złożyć podziękowanie na ręce szanownych Przedstawicieli Instytucji Rządowych, Przedstawicieli Miasta, Dyrekcji Teatru Wielkiego Opery Narodowej w Warszawie, Towarzystwa Miłośników Muzyki Moniuszki, Polskich Kolei Państwowych i wszystkich tych, którzy umożliwili zrealizowanie inicjatywy nadania DWORCOWI „WARSZAWA CENTRALNA” imienia mojego Pra-pra-pradziadka, Stanisława Moniuszki.
Niewielu kompozytorów poświęciło tak wiele z ich dzieła dla swojego narodu.
W Roku Jubileuszowym Ojca Polskiej Opery Narodowej, zadedykowali Państwo swemu Rodakowi ten obiekt, jeden z centralnych punktów systemu arterii komunikacyjnych kraju i newralgiczny punkt miasta, świetnie utrzymany warszawski DWORZEC CENTRALNY, pulsujące serce Stolicy, a wiec – i całego Narodu!…
Tradycja nadawania imienia wielkich obywateli portom lotniczym (warszawskie lotnisko Fryderyka Chopina, paryskie lotnisko Charles de Gaulle itd.) wzbogaca się teraz również o główny dworzec kolejowy Warszawy!
Kolej przyspieszyła ogromnie rozwój kraju, umożliwiła nieznaną dotąd wymianę, również kulturalną, miedzy narodami Europy i – jakże bardzo zmieniła społeczeństwa!…
Przez ten punkt miasta, jedną z „bram wjazdowych” do Kraju, codziennie przechodzą i podróżują tysiące Polaków i cudzoziemców. Wielu zatrzymuje się w otaczającej przestrzeni handlowej, w kawiarniach, spędza tu część swego czasu…
Właśnie za życia Stanisława Moniuszki w Europie następował wielki rozwój transportu kolejowego… Powstawały nowe połączenia między różnymi częściami Europy… Właśnie kiedy mój Przodek miał 20 lat, w 1839 roku, opublikowano pierwsze wydanie słynnego angielskiego przewodnika The BRADSHAW RAILWAY GUIDE, który zachęcał do podróży koleją obywateli odkrywających wówczas geografię swego kontynentu…
Odtąd Grand Tour po Europie można już było odbywać pociągiem!…
Koleją podróżował za granicę mój Pradziad, m.in. do Paryża, Berlina, Drezna… po St. Petersburg… Koleją przybywali do Warszawy śpiewacy i artyści angażowani do Teatru Operowego stolicy, którego Moniuszko był dyrektorem. A… ich punktualne dotarcie do teatru… zależało od niezawodnego transportu!…
Ja, patrząc z perspektywy osoby przez większą część czasu mieszkającej poza Polską – i podróżującej po Europie, zachwycam się wysokim standardem warszawskiego DWORCA CENTRALNEGO, estetyką jego struktury wewnętrznej, świetnym utrzymaniem i godnym pozazdroszczenia poziomem bezpieczeństwa jego stref publicznych. Mógłby on wiele „nauczyć” swych „kolegów” z innych stolic Europy…
Zaryzykuję twierdzenie, że, tak jak za czasów Stanisława Moniuszki pojawienie się kolei to przełomowy punkt w historii, zapoczątkowujący globalizację, tak dziś kolej może stać się dla młodych pokoleń „nowoczesnym” i mniej zanieczyszczającym naszą Planetę środkiem transportu, swoistym stylem podróżowania i wymiany między ludźmi… podczas gdy samochód… psychologicznie izoluje jednostkę…
Myślę, że mój Pradziad, Polak kochający swój kraj, człowiek wrażliwy na sprawy społeczne, na los słabszych, wesoły, lubiący życie, także popierałby dziś tę formę podróży.”

Dorota Janowska Moniuszko (in Spaccini)
Perugia (Italia), dnia 5 stycznia 2019 r.”

Po odczytaniu listu nastąpiła prezentacja wystawy i wszyscy przeszli do holu dworcowego, gdzie po chwili rozpoczął się koncert.
Początkowo część artystyczna planowana była na samym dworcu, ale ze względu na bezpieczeństwo pasażerów i sprawne funkcjonowanie dworca, Dyrekcja PKP SA nie wyraziła na to zgody. Ustalono natomiast, że po części oficjalnej, odbędzie się w Głównej Hali Dworcowej koncert studentów Uniwersytetu Fr. Chopina. Program Koncertu złożony z utworów St. Moniuszki przygotowała pianistka Jolanta Pszczółkowska-Pawlik. Jej też zawdzięczamy sprowadzenie fortepianu Yamaha, do którego na zakończenie koncertu zasiadł, Włodek Pawlik, niezrównany jazzman, wzbudzając sensację swoim występem.
Całość dworcowego „eventu” poprzedziła niepowtarzalna podróż muzyczna, zaaranżowana przez Dyrekcję PKP SA i Marka Bykowskiego, który razem z młodymi wykonawcami, wsiadając do pociągu o nazwie Stanisław Moniuszko relacji Bydgoszcz-Warszawa w kostiumach z epoki, tak anonsował podróżującym dworcowe wydarzenie:

„Szanowni Państwo,
Pociąg, w którym mamy zaszczyt Was gościć, a który nosi imię Stanisława Moniuszki zbliża się do Warszawy. Państwa dzisiejsza podróż jest wyjątkowa, gdyż właśnie dziś o godz. 14-ej, Dworzec Centralny w Warszawie otrzyma także imię tego wybitnego polskiego kompozytora.
W imieniu organizatorów ceremonii, a więc Polskich Kolei Państwowych, spółki PKP Intercity, Teatru Wielkiego – Opery Narodowej oraz Towarzystwa Miłośników Muzyki Moniuszki zapraszam Państwa na tę uroczystość, podczas której odsłonięta zostanie przez pra-pra-prawnuczkę kompozytora okolicznościowa tablica oraz odbędzie się koncert w wykonaniu studentów Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina.
Za chwilę Ci młodzi, utalentowani artyści osobiście Państwa zaproszą na to podniosłe wydarzenie. Poznacie ich Państwo bez wątpienia, gdyż występują w kostiumach z oper Stanisława Moniuszki.
Życzę Państwu miłej dalszej podróży i do zobaczenia na ceremonii nadania Dworcowi Centralnemu imienia Stanisława Moniuszki. Za uwagę serdecznie dziękuję.”
I tak tym uroczystym wydarzeniem rozpoczęły się Obchody Roku Stanisława Moniuszki, wydarzeniem zainicjowanym przez Towarzystwo Miłośników Muzyki Moniuszki.

Drugim wielkim projektem Jubileuszowym Towarzystwa był Festiwal Muzyki Sakralnej Stanisława Moniuszki. Jesienią 2017 roku Prezes wystąpiła z propozycją prezentacji dzieł religijnych kompozytora w kościołach na Pradze z uwagi na to, że większość uroczystości jubileuszowych miała się odbywać po lewobrzeżnej stronie Warszawy, co zostało przez Zarząd zaakceptowane. Prezes przedstawiła więc pomysł Jego Ekscelencji Arcybiskupowi Henrykowi Hoserowi, biskupowi Warszawsko-Praskiemu, który z radością powitał inicjatywę Towarzystwa. Będąc jednak w przededniu emerytury, przekazał sprawę swojemu następcy, biskupowi Romualdowi Kamińskiemu. Jego Ekscelencja ksiądz biskup Kamiński, Ordynariusz Diecezji Warszawsko-Praskiej, w odpowiedzi na oficjalną propozycję i prośbę o patronat, potwierdził tylko stanowisko swojego poprzednika obejmując honorowym patronatem festiwal o nazwie Festiwal Muzyki Sakralnej Stanisława Moniuszki. Udostępnił też na jego realizację kościoły należące do Diecezji Warszawsko-Praskiej.
W konsekwencji tych ustaleń Prezes na zebraniu Stowarzyszenia zaproponowała opracowanie koncepcji programowej festiwalu Krzysztofowi Teodorowiczowi, który z uwagi na charakter dzieł religijnych Stanisława Moniuszki (w większości msze żałobne) umiejscowił festiwal na przełomie października i listopada, w okresie kiedy dzieła kompozytora współgrają najlepiej ze świętami kościelnymi oraz świętem Matki Boskiej Ostrobramskiej 16 listopada – dniu najbardziej predestynowanym do wykonania „Litanii Ostrobramskich”.
W sumie zaplanowano sześć koncertów (afisz), które odbywały się w soboty i niedziele, od 27 października do 24 listopada 2019 roku, w kościołach po praskiej strony Warszawy. Festiwal rozpoczęła uroczysta Msza św. celebrowana w Katedrze Praskiej przez Jego Ekscelencję ks. biskupa Romualda Kamińskiego, który na tę okoliczność wygłosił wspaniałą homilię.
Przed inauguracją festiwalu, w dniu 21 października, miała miejsce w Saloniku Moniuszkowskim w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej konferencja prasowa, zorganizowana przez Towarzystwo, w której uczestniczyli przedstawiciele zarządu – Jolanta Rostworowska, Jolanta Pszczółkowska-Pawlik, Krzysztof Teodorowicz i Marek Bykowski – liczni wykonawcy, z Michałem Klauzą, dyrektorem Orkiestry Polskiego Radia w Warszawie na czele, redaktorzy Dwójki Radiowej oraz liczni dziennikarze i przedstawiciele prasy.
Wszystkie koncerty poprzedzało słowo wstępne Marka Bykowskiego. Jedno z nich, wygłoszone na koncercie finałowym w dniu 24 listopada, znakomicie przedstawia całość wydarzenia:

…„Szanowni Państwo,
Koncert dzisiejszy w katedrze p.w. św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika jest finałowym wydarzeniem Festiwalu Muzyki Sakralnej Stanisława Moniuszki. Podczas pięciu dotychczasowych koncertów zaprezentowaliśmy, a dziś prezentujemy po raz ostatni, wszystkie najważniejsze dzieła sakralne kompozytora – msze, Litanie Ostrobramskie, kantaty, znaczące utwory chóralne i wybrane pieśni w najlepszym wykonaniu. Niekiedy brzmią one w postaci dotychczas nieznanej, np. w rekonstrukcjach lub w wersjach z orkiestrą; niektóre, dotąd niewydane, wykonywane są po raz pierwszy od czasów kompozytora. Pragniemy, by Festiwal przypomniał, jak bogata i cenna jest ta gałąź twórczości Moniuszki, tak często i niesłusznie lekceważona.

Dokładnie cztery tygodnie temu Jego Ekscelencja Biskup Romuald Kamiński, ordynariusz Diecezji Warszawsko-Praskiej odprawił w tym miejscu Mszę św. a wydarzenie to nazwaliśmy liturgiczną inauguracją festiwalu. Ksiądz Biskup objął zresztą swym Patronatem nasz festiwal, za co składamy Mu nasze serdeczne podziękowania. Podziękowania te kierujemy również za to, że diecezjalne parafie, księża gospodarze praskich świątyń okazali nam wyjątkową, wymierną i jakże piękną pomoc w realizacji przedsięwzięcia nie mającego precedensu w kompleksowej prezentacji dzieł sakralnych Moniuszki.

Dziś pokłonić się pragniemy przede wszystkim gospodarzowi tej świątyni, księdzu proboszczowi Bogusławowi Kowalskiemu, księdzu Konradowi, siostrze Pii, dziękując im wszystkim za gościnę, wyrozumiałość i za życzliwą nad nami opiekę. Proszę przyjąć nasze wyrazy wdzięczności.

Inicjatorem trwającego blisko miesiąc wydarzenia jest Towarzystwo Miłośników Muzyki Moniuszki, założone ponad 30 lat temu przez propagatorkę artystycznego dorobku kompozytora – Marię Fołtyn, a dziś kierowane przez panią Prezes Jolantę Rostworowską. To właśnie Pani Prezes zawdzięczamy pomysł wyjątkowego uczczenia pamięci wielkiego polskiego twórcy, którego 200-tną rocznicę urodzin obchodzimy w roku bieżącym. Pani Prezes jest wśród nas.

Za pomoc w sfinansowaniu i realizacji przedsięwzięcia podziękowania składamy mecenasom:

• Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytutowi Muzyki i Tańca oraz władzom Samorządu Województwa Mazowieckiego,
• Partnerom: Stowarzyszeniu Autorów ZAIKS oraz Związkowi Artystów Wykonawców STOART, Fundacji PKO Banku Polskiego, jak również Programowi Drugiemu Polskiego Radia, który sprawuje nad festiwalem patronat medialny.
• Wszystkim osobom oraz instytucjom, które okazały nam swoje wsparcie, a które wymieniamy w programie festiwalu, kłaniamy się nisko i z wdzięcznością.

Gorąco witam naszych dostojnych gości, których obecność jest dla nas ogromnym zaszczytem, oraz artystów – wykonawców dzisiejszego koncertu. Jest wśród nas obecna również pra-,pra-, prawnuczka kompozytora p. Dorota Janowska-Moniuszko Spaccini.

Stanisław Moniuszko jest w powszechnej świadomości postrzegany jako „ojciec opery polskiej”, twórca przede wszystkim „Halki” i „Strasznego Dworu”, a także ponad trzystu pieśni, ale niezmiernie ważnym rozdziałem jego twórczości, o którym rzadko się pamięta – jest muzyka religijna, na którą składa się ponad 100 utworów różnego rodzaju. Są wśród nich proste pieśni i łatwe utwory dla chórów amatorskich, są pieśni solowe i duety, są msze łacińskie, bardziej uroczyste, na chór i solistów z organami, a nawet z orkiestrą, są i tzw. msze polskie od łacińskich nieco skromniejsze. Są u niego utwory do słów psalmów lub ich parafraz polskich i łacińskich, jest liczna grupa utworów o tematyce maryjnej. Często rozbrzmiewały za Jego życia, zwłaszcza w kościołach wileńskich i warszawskich, później jednak dość szybko popadały w zapomnienie. Na szczęście w obchodzonym obecnie Roku Stanisława Moniuszki, mamy szansę przypomnienia w szerszym wymiarze tej ważnej części jego dorobku.

Autorem koncepcji programowej festiwalu jest pan Krzysztof Teodorowicz, zresztą także jemu zawdzięczamy rekonstrukcję lub instrumentację szeregu dzieł Moniuszki wykonywanych podczas festiwalu – także dzisiaj – oraz redakcję programów.

Program koncertu złożony jest z sześciu kompozycji i został tak skonstruowany, by ostatnim utworem festiwalu stała się Msza łacińska Es-dur, uważana słusznie za najlepszą i najpiękniejszą spośród wszystkich, które skomponował. Szczegóły dotyczące programu i wykonawców, a także omówienia poszczególnych kompozycji znajdziecie Państwo na stronach 24, 25 i 26 książeczki festiwalowej, którą mogli Państwo otrzymać przy wejściu do katedry, a biogramy artystów zamieściliśmy w dalszej części tego wydawnictwa.

Mam prośbę, abyście Państwo zechcieli w przypadku Mszy podziękować artystom po jej zakończeniu. Składa się ona bowiem z sześciu części: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus i Agnus Dei.

Koncert dzisiejszy, podobnie jak miało to miejsce podczas inauguracji, jest rejestrowany przez program II Polskiego Radia, które przyjęło patronat medialny nad festiwalem i będzie retransmitowany na falach tej rozgłośni w najbliższym czasie.

Zapraszam do wysłuchania koncertu i spędzenia wspaniałych chwil z piękną, odkrywaną na nowo i przywracaną pamięci muzyką Stanisława Moniuszki. Mam nadzieję, że nie tylko z okazji Roku Moniuszkowskiego kompozycje tego wybitnego twórcy na stałe zagoszczą w polskich i nie tylko polskich świątyniach. Ta muzyka w pełni na to zasługuje…”

Cytowane powyżej wprowadzenie mówi właściwie wszystko o festiwalu i programie, w którym Towarzystwo zaprezentowało ponad 30 utworów. Wśród wykonawców znalazły się Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie pod dyrekcją Michała Klauzy, Chór Filharmonii Narodowej przygotowany przez Bartosza Michałowskiego, Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa pod batutą Janusza Przybylskiego, Zespół Wokalny i Orkiestra Polskiej Opery Królewskiej pod dyrekcją Tadeusza Karolaka, Orkiestra Sinfonia Viva pod dyrekcją Iriny Bogdanovitch (przygotowana przez Tomasza Radziwonowicza), Chór Uniwersytetu Warszawskiego, Chór Politechniki Warszawskiej i Warszawski Chór Międzyuczelniany. Solistami w koncertach byli znakomici artyści: Maria Rozynek, Ewa Wardenga, Andrzej Lampert, Jarosław Bręk i Tomasz Rak, oraz studenci i absolwenci Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Dzięki patronatowi Programu Drugiego Polskiego Radia, koncert inauguracyjny był bezpośrednio transmitowany, a finałowy – retransmitowany w terminie późniejszym.
Bogato zaprogramowane koncerty wymagały ogromnego wkładu finansowego, którego Stowarzyszenie nie posiadało. Realizację Festiwalu zawdzięczamy więc przede wszystkim solidnej dotacji Instytutu Muzyki i Tańca, oraz pomocy finansowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie, Funduszowi Popierania Twórczości Stowarzyszenia Autorów ZAIKS, Związkowi Artystów Wykonawców STOART i Fundacji PKO Banku Polskiego.
W uznaniu rangi i znaczenia Festiwalu, został on nominowany do nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej 2020 jako Wydarzenie Roku.